Wat is het zorgclustermodel, het zorgprestatiemodel en de zorgvraagtypering? Kritisch nieuws.

Begin 2017 maakten wij een kritische analyse van de vernieuwing van de productstructuur in de GGZ volgens het 'Engelse model', dat toen het zorgclustermodel is gaan heten. Deze analyse is in maart 2017 verschenen als Bêta-prikkel nr.6 en in bewerkte vorm in november 2017 in het Tijdschrift voor Psychiatrie.

Mede als gevolg van deze analyse is een lange omweg bedacht om het model toch in te voeren en wordt sinds 2020 de term zorgclustermodel niet meer gebruikt. Het hele project heet sindsdien het Zorgprestatiemodel en daarin zit verscholen de “zorgvraagtypering”, wat gewoon het Engels model/ zorgclustermodel is. Zie de linkedin posts uit 2020.

Op deze pagina houden wij relevante nieuwe ontwikkelingen bij. De verwijzingen in de tweede kolom met de afbeeldingen zijn naar relevante publicaties, blogs of LinkedIn posts

Klikken op gaat naar de originele post op LinkedIn en de reacties daarop. Overigens werken die links soms niet...

2025
Februari		De reactie van de NZa is al snel gepubliceerd op 7 februari. Met duidelijke tegenzin lijkt de NZa de exit van de HoNOS+ te accepteren. Er staat slechts een opmerking over in. Men vindt het nodig om voor de resterende 3 jaar training te organiseren. Wie gaat daar naartoe? Ik zou zeggen train in de ggz in het toepassen van de DSM-5, ik denk dat die kennis behoorlijk weggezakt is door het mislukte experiment met het zorgclustermodel.
		Laatste advies van de Adviescommissie zorgvraagtypering ggz. Wat staat er in de samenvatting: "Het uitgangspunt dat er één toeleidingsmechanisme of scorelijst is die de hele geneeskundige ggz dekt, moet volgens de adviescommissie worden losgelaten. Een verbeterd model zou ruimte moeten bieden voor sectorspecifieke toeleiding. Het algoritme dat op basis van input een zorgvraagtype voorstelt, moet dan vernieuwd worden." Exit HoNOS+ dus, na jarenlang de ggz te hebben opgezadeld met dit megaexperiment. Dat wil niet zeggen dat het hele circus stopt. Als het aan "de partijen" ligt, gaan ze nog jaren door met dit soort activiteiten. Aan de conclusie dat het ad-hoc in Nederland knutselen aan een "systeem" door "de parijen" onwenselijk, onvruchtbaar en onwetenschappelijk is, wil men (nog) niet aan.
Januari		Aantal patiënten met ernstige psychische aandoeningen (EPA) daalt met 75%. Uit de laatste Factsheet ggz van Vektis januari 2025 blijkt dat op als gevolg van en op basis van ZPM en zorgvraagtypering een andere definitie van EPA is gemaakt en het aantal sinds 2022 op ongeveer 50 000 ligt terwijl dat al jaren ongeveer 200 000 was. Zo'n daling is natuurlijk volkomen ongeloofwaardig.
2024
November		In de NZa regeling voor de ggz 2025 vervalt de verplichting om een DSM-5 diagnose vast te leggen. Dit heeft twee vergaande gevolgen. Ten eerste is er over de ggz vanaf 2025 geen informatie meer beschikbaar is die gebaseerd is op een internationaal gestandaardiseerd classificatiesysteem. Ten tweede is de aanspraak op vergoeding van ggz zorg gebaseerd op een diagnose. Geen diagnose: geen vergoeding. Zie ook: https://beta.nl/ggzdiagnosen/#GGZzonderdiagnosen
Juni		Overzicht en bespreking van Tweede Kamer moties over zorgvraagtypering en de HoNOS+ dataverzameling door de NZa
April		Zorgverzekeraars Nederland wijzigt standpount over zorgvraagtypering. In 2023 schreef ZN nog in een brief aan de vaste commissie VWS: "Passende ggz-zorg niet mogelijk zonder zorgvraagtypering". In de brief van 2024 is dat geworden: "De wachttijdinformatie is gebaseerd op DSM-V. En dat geldt ook voor de aanspraak, de polisvoorwaarden, de risicoverevening, de contractering en de rechtmatigheidscontrole. Al vele jaren hanteert het Zorginstituut DSM-V als grondslag voor de aanspraak van de ggz. Het is buitengewoon onzorgvuldig om op zo’n korte termijn, zonder enige alternatief, deze wijziging door te voeren. De zorgvraagtypering (ZVT) die onlangs is ingevoerd is nog lang geen beproefd alternatief. Bovendien conflicteert een dergelijk alternatief met het feit dat de DSM-V-informatie op de zorgnota de basis is voor de huidige aanspraak en rechtmatigheid van de ggz-zorg."
Februari		Zorgvraagtypering. Vervolg op het hengelen naar data. Men heeft nu iemand gevonden van buiten het veld. Niet meer iemand met kennis van de psychiatrie (Amsterdam) ook niet meer iemand met kennis van organisatie van zorg (Rotterdam) maar een hoogleraar toegepaste statistiek uit Groningen: de bekende NRC-columnist Casper Albers. 16 Februari 2024 gepubliceerd op adviescommissie.zorgprestatiemodel.nl
		NZa vraagt in november 2023 de adviescommissie zorgvraagtypering BLIJ te zijn en dat aan iedereen te vertellen... 12 Januari 2024 gepubliceerd op adviescommissie.zorgprestatiemodel.nl
2023
December		Eerder schreef ik over het hengelen naar de HoNOS+ data. Volgens de oktobernotulen van de adviescommissie Zorgvraagtypering heeft Aartjan Beekman (Amsterdam) zich teruggetrokken. Rotterdam wordt niet meer genoemd. Nu wordt Groningen genoemd. Het lijkt dat de situatie omgedraaid is: is de NZa nu aan het hengelen?
		Verslavingszorg claimt en krijgt 2 Nederlandse HoNOS+-items? De oktobernotulen van de adviescommissie Zorgvraagtypering zijn op 7 december 2023 gepubliceerd.  Daarin claimt de verslavingszorg 2 items in de Nederlandse HoNOS+. Hoe zit dat? In de Nederlandse HoNOS+ is verslaving een keuzemogelijkheid van item “8. Overige psychische en gedragsproblemen”. Dat is al een toevoeging die in Nederland gemaakt is en niet in de HoNOS noch in de MHCT (Mental Health Clustering Tool) voorkomt. Dat is niet voor niks: er is al een item dat over verslaving gaat namelijk item 3. Vanwege de toevoeging aan item 8 waar ze zelf voor gelobbied hebben, weet de verslavingszorg nu niet meer hoe te scoren (iets mag maar op 1 item gescoord worden). Men lost het volgens de notulen als volgt op: “In de handleiding zou volgens de werkgroep verder moeten worden opgenomen dat symptomen van verslaving bij item 8 kunnen worden gescoord, ook al zijn gedragsproblemen door middelenverslaving al bij item 3 meegenomen. En om duidelijk te maken dat item 8 niet over gedragsproblemen gaat, maar over symptomen, worden uit de toelichting bij item 'J. verslaving' de woorden 'problemen met' verwijderd. De omschrijving wordt dan 'Afhankelijkheid van/zucht naar middelen of zaken zoals alcohol, drugs, gokken, gamen, etc.” Wie dit begrijpt mag het zeggen. Het illustreert wel precies wat er gebeurt als meetinstrumenten in handen vallen van niet onafhankelijke wetenschappers. Er wordt aan het instrument geknutseld zodat de uitkomst beter uitkomt, niet omdat er beter gemeten wordt. In de gereviseerde HoNOS 2018, wordt juist item 3 behoorlijk onder handen genomen en is een “symptomatologie” item geworden. Zo heeft “Problem drinking or drug-taking” naast “Problems with depressed mood” en “Problems associated with hallucinations and/or delusions” een eigen plek als symptoomcluster. Van alle andere belangrijke symptoomclusters (zoals fobie, angst, dwang, stress reacties, dissociatie, somatoform, eten, slapen, seksueel, euforie) wordt het cluster dat het ernstigste probleem is, globaal gescoord op item 8. Er is geen enkele reden om verslaving een dubbele plek in de HoNOS te geven door verslaving ook nog eens aan item 8 toe te voegen. James M, Painter J, Buckingham B, Stewart MW. A review and update of the Health of the Nation Outcome Scales (HoNOS). BJPsych Bulletin. 2018;42(2):63-68. doi:10.1192/bjb.2017.17
Oktober		Er bestaat iets dat "Het Instituut voor Briljante Mislukkingen" heet. Die deelt zelfs ieder een jaar een prijs uit. Volgens het instituut is: "Een Briljante Mislukking ... een goed voorbereide poging om iets te realiseren met een andere uitkomst dan gepland." Het was mij ontgaan dat de NZa heeft ingezonden Voor de prijs van 2021 met het zorgclustermodel. Josefien Kursten, destijds directeur regulering NZa, en Vincent Pelgröm, destijds beleidsmedewerker bij de NZa lichten de inzending hier toe. De NZa heeft de prijs niet gewonnen. Is de invoering van het zorgclustermodel wel of niet een briljante mislukking?
Mei		Een grafische weergave van de relatie tussen DSM-5 NZA diagnosehoofdgroepen en clusters in het zorgclustermodel. Naar aanleiding van Eindresultaten pilot zorgclustermodel door de NZa uit 2020. Was even blijven liggen, maar zeker nog de moeite waard. Toen heette de zorgvraagtypering nog gewoon een zorgcluster, wat overigens ook niet klopt, want de clusters zijn clusters van kenmerken van geestelijke gezondheid, niet van zorgvraag en niet van zorg.
April		Korte reactie op NZa Position paper: Taal en strategisch gebruik.
		Zorgprestatiemodel. In de laatste kamerbrief van Minister Helder https://lnkd.in/eTTiYwj5 wordt nog eens de uittocht van de DSM-5 aangekondigd. Vooralsnog is het zo dat aan het recht op vergoeding door de zorgverzekeringswet een diagnostische classificatie ten grondslag moet liggen en niet een vragenlijst(je). Het lijkt me goed om dat zo te houden, dan hebben we tenminste een beetje een idee waar we premie voor betalen.... https://lnkd.in/gjW5pg8
Februari		Het is interessant de tekst van de NZa waar de minister zich duidelijk door heeft laten inspireren naast haar tekst te leggen. De minister lijkt zich meer bewust van hoe het over zal komen en hoe de zorgvraagtypering nog beter verkocht kan worden. De NZa heeft het over passendere prijsafspraken vooral bij complexe zorgvragen, de minister over passende afspraken en dat patiënten met een complexe zorgvraag kostendekkend behandeld kunnen worden. Middelen staan bij haar niet voor personeel en personeel en middelen worden niet verdeeld, maar gepland. Denkt de NZa nog de wachtlijsten te kunnen verminderen, de minister heeft het over goed toegankelijke zorg voor deze (met ernstige psychische aandoeningen) patiënten. Volgens de NZa moet de zorgvraagtypering verder ontwikkeld worden, de minister spreekt van verbetering in samenwerking met partijen in de ggz. Al dit proza ligt als een wollen deken om de zorgvraagtypering heen.
2022
December		Het wordt wel iets te simpel voorgesteld en de ggz zou weer heel anders zijn dan de somatisch gezondheidszorg. Alsof je kunt voorspellen dat een verzekerde medicatie van 1 miljoen per jaar nodig heeft of een grote operatie. Met dit soort zaken wordt gewoon rekening gehouden in het systeem. De risicoverevening is een enorm ingewikkeld circus geworden dat ieder jaar onderzocht en aangepast wordt en waar hele groepen academici, bureau's en het zorginstituut continu mee bezig zijn. Ze zijn inmiddels bij publicatie WOR (Werkgroep Onderzoek/Ontwikkeling Risicoverevening) nr 1054! https://lnkd.in/dFFS4TYB Daarin valt ook te lezen dat er in de ggz voor bijvoorbeeld DKG Diagnosekostengroep 17 ex ante ruim €62000,- te verevenen valt, en ook nog verschillende ex-post bedragen zijn, bijvoorbeeld "5 voorafgaande jaren kosten GGZ in top 2,5 promille" ruim €23000,- Er wordt dus wel degelijk verevend. Overigens weten we nu inmiddels allemaal wel waar die drang tot verbeterde voorspelling toe geleid heeft, niet waar?
		In de eindbrief van de AP over verplichte levering van Honos+ gegevens is te lezen dat de NZa in een toelichtingsbrief van 17 november "heeft aangegeven dat problemen in de toegang tot de ggz-zorg in Nederland, met name voor patiënten met ernstige, complexe problematiek, de aanleiding vormen tot de introductie van een nieuwe bekostigingsstructuur voor de ggz." Als er iets niet waar is, is het dit. Er zijn heel veel aanleidingen en doelen genoemd, maar nooit de toegang. Al in 2017 analyseerden wij deze doelen en lieten zien dat verbetering van het systeem van de risicoverevening de belangrijkste (maar weinig genoemde) reden was voor een nieuwe bekostigingsstructuur. Pas de laatste jaren wordt aan het ZPM en de Honos+ zorgvraagtypering het doel van toegang gehangen. Een soort window dressing, waar de AP gewoon in mee gaat. https://lnkd.in/ewk_Sv8X
Oktober		Het GGZ kwaliteitsstatuut https://lnkd.in/ekCGEAAe definieert: “2.4.2.3 Categorieën van complexiteit van situaties Op basis van de hierboven beschreven mate van complexiteit van problematiek en zorgaanbod is onderstaande indeling gemaakt, waarbij de crisissituatie (categorie D) een extra categorie is.” Blijkbaar heeft het kwaliteitsstatuut geen zorgvraagtypering met de HONOS+ nodig. Het definieert 4 categorieën A t/m D: (A) problematiek laagcomplex en zorgaanbod laagcomplex; (B) problematiek hoogcomplex en zorgaanbod laagcomplex; (C) problematiek hoogcomplex en zorgaanbod hoogcomplex; (D) crisis. Een kind kan de was doen! P.S. A en B wordt natuurlijk minder betaald dan C of D. https://lnkd.in/evq4WXwt
September		Uit: WOR 1105 Onderzoeksprogramma Risicoverevening 2022-2023 Waar komt de zorgvraagtypering ook al weer vandaan?
Juli		Nog maar eens even een link naar waar het echt om draait: zorgclustermodel.beta.nl. Het is overigens al jaren bekend dat deze gegevens verzameld zouden gaan worden om de zorgvraagtypering (nieuwe naam voor zorgclustermodel) te gaan "finetunen". Alleen in de ggz laat men het gebeuren dat niet-professionals, verzekeraars, toezichthouders zich met de inhoud bemoeien.
Januari		Arts en Auto Zegen of zorgenkindje? Nieuw zorgprestatiemodel in de ggz van start. https://lnkd.in/eDW3QxZd
2021
December		GGZ Zorgprestatiemodel. Ook benieuwd wie er in 2022 als eerste een factuur krijgt met daarop: Zorgvraagtype 6: Psychische aandoening – sterk onredelijke overtuiging.
Oktober		Zorgprestatiemodel en zorgvraagtypering. LVVP ziet (een beetje) het licht: zorgvraagtypering "gaat .. niet over de zorgvraag van de patiënt, die kan goed anders zijn". Zegt het voort.
2020
November		19 november 2020 Vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Staatssecretaris Blokhuis ontraadt motie ingediend door kamerlid van den Berg en anderen om het zorgprestatiemodel niet in te voeren zolang zorgvraagtypering nog niet is vastgesteld. "Ze hebben het zorgclustermodel zeg maar niet helemaal in de prullenbak gegooid, zelfs grotendeels in stand gehouden, maar ze hebben daar nog een variant op gemaakt waar draagvlak voor is, maar dat is nog niet ingevuld." Volgens Van den Berg gaat het om wat straks op de factuur wordt gezet en dat moet geregeld zijn. Niet tevreden met een leeg paard van Troje dus.
September		Is de NZa tegenwoordig de baas over de inhoud van de ggz? Zorgvraagtypering kan nuttig zijn als het relevant is voor behandeling en niet zoals nu primair voor bekostiging.
Augustus		NZa heeft het helemaal nog niet opgegeven, zorgprestatiemodel is een Trojaans paard voor het zorgclustermodel De NZa heeft een notitie geschreven (14 juli 2020) met als titel Eindresultaten pilot zorgclustermodel. In dit onderzoeksverslag geeft de NZa ook maar meteen haar positieve duiding over het gebruik van het zorgclustermodel voor zorgvraagtypering. Dat doet de NZa  omdat  "binnen het programma Zorgprestatiemodel de partijen niet tot een gedragen duiding van de resultaten van de pilot met het zorgclustermodel gekomen."
2019
Mei		Zorgprestatiemodel. NZa geeft het nog niet helemaal op, maar het lijkt duidelijk: zorgprestaties en geen zorgclustermodel
2018
September		Voorstel van VWS voor pragmatische aanpak risicoverevening GGZ maakt nieuw GGZ bekostigingsmodel (zorgclustermodel/Engels model) overbodig.
Juli		Horizontaal toezicht in de GGZ. Dit is een veel betere en passende manier om onder andere administratieve lasten te beperken, eerder inzicht in de zorguitgaven te verkrijgen en snellere verrekening van het eigen risico te bewerkstelligen, dan invoering van het zorgclustermodel waarbij zorginhoud dienstig gemaakt wordt aan beheersmatige doelen. Horizontaal toezicht pakt beheersmatige aspecten aan met beheersmatig instrumentarium.
Februari		Broekman, T.G. & Schippers, G.M. (2018). Reactie op ‘Het zorgclustermodel als basis voor de doorontwikkeling van de dbc-ggz’. Tijdschrift voor psychiatrie, 60(2), 136-137.
2017
December		Column van Pieter Dingemanse op NVGzP site: Het zorgclustermodel als financiering in de GGZ, de oplossing of het nieuwe probleem? " Met verwondering en veel vragen kijk ik als professional naar dit project."
November		Broekman, T.G. & Schippers, G.M. (2017). Het 'Engelse model' in de ggz - a fairy tale? Tijdschrift voor psychiatrie, 59(11), 702-709.
Oktober		Vanwege gebrek aan vrijwillige deelname verplicht de NZA ggz-aanbieders tot deelname proef 'Engels model'
		Extern personeel gevraagd voor invullen zorgclustertool vanuit dossiers
September		Zorginstituut Nederland legt uit dat 1 of 2 vragen genoeg zijn voor het vastellen van de zwaarte van het zorgcluster......
		De nieuwe kleren van de keizer: Zorginstituut Nederland ontmantelt zorgclustermodel
		Commissie Transparantie en Tijdigheid. De commissie adviseert om niet deze zorgclusters als basis te hanteren voor de declaraties, omdat dit geen dagprestaties betreft
Augustus		Dreiging met dwang door NZa bij pilots nieuw bekostigingsmodel GGZ en privacy-probleem
Maart		Broekman, T.G. & Schippers, G.M. (2017). Vernieuwing van de productstructuur in de GGZ: een kritische analyse (Bêta-prikkel nr. 6).